از مسئلۀ كشف حجاب در كشورهاي اسلامي مثل ايران ، تركيه و ... و تا وضع قانون : نوبت حجاب در كشورهاي غربي و ترويج فرهنگ و ايجاد شبهات گوناگون در ذهن نوجوان ، همه گرماي ؟ است . از ؟ تهيۀ اين مجموعه نگاهي هرچند كوچك در تبيين ، ترويج فرهنگ و حجاب و عفاف برداريم .
پوشش
واژۀ پوشش ، در عرفه متشرعه به « حجاب » و در كلمات به « سَتْر » تعبير شده است . مراد از پوشش ، چگونگي پوشاندن بدن است و نوع پوشش ، مشخصات آن اعم از رنگ ، دخت و حجم لباس را دربر مي گيرد بنابراين ، هم كميّت مدِّ نظر است و هم كيفيت . پوشاك از نيازهاي اساسي زندگي و از نعمت هاي خداوند است :
«يا بَنِي آدَمَ قَدْ أنزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِباساً يُوَاري سَوْءاتِكُم وَ رِيشاً ولِبَاسُ التَّقْوَي ذلِكَ خَيْرٌ ذلِكَ مِنْ آياتِ الله لَعَلَّهُمْ يَذَكَّروُنَ»
اي فرزندان آدم ! در حقيقت ، ما براي شما لباسي فرو فرستاديم كه عورتهاي شما را پوشيده مي دارد و [براي شما] زينتي است ، [ولي] بهترين جامه ، [لباس] تقوا است . اين از نشانه هاي [قدرت] خداست ، باشد كه متذكّر شوند .
در اين آيه ، پوشاندن شرمگاه و نيز زينت بخشي ، دو كاركرد اصلي لباس براي انسان شمرده شده است . فرهنگ برهنگي و برملا ساختن زشتي هاي آدمي ، رهاورد شيطان و نفوذ و سلطۀ او است .
«يَا بَنِي آدَمَ لاَ يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا أَخْرَجَ أَبَوَيْكُم مِّنَ الْجَنَّةِ يَنزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْءَاتِهِمَا» (اعراف :27)
اي فرزندان آدم ! زنهار شيطان شما را به فتنه نيندازد ؛ چنانكه پدر و مادر شما را از بهشت بيرون راند ، و لباسشان را از ايشان بركند تا عورت هايشان بر ايشان نمايان كند . علاوه بر اين ، انسان موجودي است اجتماعي ، و ناگزير بايد در عرصۀ اجتماع به گونه اي ظاهر شود كه هم بدنشان از سرما يا آفتاب سوزان در امان بماند و هم مستور تا انگشت نماي ديگران نگردد . از اینرو ، حجاب و پوشش علاوه بر خاستگاه فطري ، خاستگاه عقلاني و اجتمائي نيز دارد .
« چارچوب پوشش »
موضوع چارچوب پوشش را در دو حوزۀ پوشش مردان و پوشش زنان پي مي گيريم .
1. « پوشش مردان »
حدِّ پوشش براي مردان ، پوشاندن عورت و شرمگاه خويش از ديگران است . قرآن كريم مي فرمايد :
« قُل لِّلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ » (نور: 30)
به مردان باايمان بگو « ديده فرونهند و پاكدامني ورزند كه اين براي آنان پاكيزه تر است . »
فقها از جمله امام حداقل پوشش واجب براي مردان را ستر عورتين ، و پوشيدن ناف تا زانو را افضل دانسته و افزوده اند : احوط ، پوشش كامل است ، خصوصاً در جايي كه احتمال فتنه و فشاد فساد مي رود .
اين مقدار از پوشش در قلمرو احكام تكليفي وجوب و استحاب مطرح است . صرف نظر از عرف و سيره متشرعه و فرهنگ عمومي جامعۀ اسلامي ، توجه به اين جهات در كنار حكم تكليفي ايجاب مي كند كه انسان مكتبي علاوه بر آنچه شروع بر او واجب كرده ؛ جانب احتياط را رعايت نموده در عرصۀ اجتماع حتّي در ميان خانوادۀ خود به گونه اي ظاهر شود كه علاوه بر تقويت روحِ ايمان و كسب معرفت ، حريم عفت و اخلاق جامعه و خانواده نيز جايگاه ارزشي و پيشگامي وي در نشر فرهنگ اسلامي حفظ شود . براي تحقق اين هدف لازم است از پوشيدن لباس هاي مغاير با شئون متدينين و عرف متشرعه يعني لباس هاي تنگ - كه حجم بدن را آشكار مي سازد - با رنگ هاي تند و مدل هاي جلف و محرك و نيز پيراهن هاي آستين كوتاه ، ركابي ، يقه باز و شلوارك كه بخشي از بدن را برهنه مي گذارد ، اجتناب ورزد . در روايت بهترين لباس براي انسان ، لباس مردم آن زمان دانسته شده است . امام صادق مي فرمايد :
« فَخيرُ لِباسِ كُلِ زمانٍ لِباسُ اَهْلِهِ »
مراد از لباس اهل زمان ، ملاك ها و ملاحضاتي است كه عرف و تودۀ مردم در هر عصري از موضوع پوشش دارند .
« پوشش هاي ممنوع براي مرد »
دين اسلام پوشيدن برخي لباس ها و برخي چيزهاي ديگر را براي مردان ممنوع كرده است . ممنوعيّت تقليد از بيگانگان ، تشبيه پيدا كردن به زنان و تفاخر و تكبر و مانند آن از جمله دلايل ؟ ممنوعيت است . پوشيدني هاي ممنوع مردان عبارتند از :
1. لباس كفار : تسلّط فرهنگي و اقتصادي كفار بر مؤمنان خطرناك ترين نوع تسلّط است كه تقليد از آنان در نوع پوشش از همين مقوله است . آمارهاي رسمي نشان داده است كه تقليدهاي كوركورانه و مُد پرستي غربي ، منشأ بسياري از بحران هاي اخلاقي و اقتصادي است . پوشيدن لباس كفار علاوه بر تشبه به اهل كفر و الحاد تأييد عملي روش آنان به شمار مي رود و چه بسا به تدريج به تشبه در فكر و انديشه بينجامد . امام علي (ع) مي فرمايد :
« قَلَّ تَشَبَّهَ بِقَوْمٍ اِلّا اَوْشَكَ اَنْ يَكوُنَ مِنْهُم »
« كم شده كسي كه خود را شبيه قومي كند و از آن به شمار نيايد . »
نكتۀ درخور توجه اين است كه مطلق استفاده از نوع پوشش كشورهاي غيراسلامي حرام نيست ؛ آنچه ممنوع است الگو قراردادن بيگانگان و مُدپرستي در پوشش است به گونه اي كه غيرمسلمان بر مسلمان تسلّط فرهنگي بيابد . برخي از مصاديق پوشش بيگانگان عبارت است از : مدل و طرح هايي كه معروف مذهب ، فرقه يا گروهي خاص از كفار است ؛ استفاده از نقش حرف لاتين و مانند آن كه بعضاً داراي مفاهيم و پيامدهاي قبيح و منكرند ؛ كراوات و پاپيون و لباس هايي كه به تصوير جانداران ، انسان به خصوص زنان به شكلي نامناسب نقش شده اند .
2. لباس زنان : استفادۀ مردان از پوشش ويژۀ زنان ممنوع و حرام است .
رسول اكرم (ص) مي فرمايد : « لعنت خدا بر مردي كه لباس زن را مي پوشد . » امام خميني نيز به تبعيت از آموزه هاي ديني پوشيدن لباس زنان را براي مردان حرام مي داند .
3. طلا و ابريشم خالص : پوشيدن برخي لباس ها و زيورآلات براي مردان حرام است ، مانند لباس زرباف يا ابريشم خالص ، آويختن زنجير طلا به گردن و به دست كردن انگشتر و ساعت مچي طلا .
علي (ع) مي فرمايد : « روزي پيامبر خارج شد . درحاليكه در دست راستش قطعه اي طلا و در دست چپش تكّه اي ابريشم داشت . سپس قفرمود : اين دو نوع لباس بر مردان امت من حرام است . »
حكم فقهي پوشيدن طلاو ابريشم خالص از اين قرار است :
- زينت كردن به طلا مثل آويختن زنجير طلا بر سينه و انگشتر طلا به دست كردن و بستن ساعت مچي طلا به دست براي مرد حرام است و نماز خواندن [مرد] با آنها باطل است و احتياط واجب آن است كه از استعمال عينك طلا هم خودداري كند . حتي عرقچين و بند شلوار و نيز قسمتي يا تمام آستر لباس او نبايد ابريشم خالص باشد و در غير نماز هم پوشيدن آن بر مرد حرام است .
2. لباس شهرت : منظور از لباس شهرت لباسي است كه پوشيدن آن براي فرد معمول نيست و موجب انگشت نما شدن وي در جامعه مي گردد . امام حسين (ع) كيفر لباس شهرت را چنين بيان مي دارند :
مَنْ لَبِس شََوباً يَشْهَرُه كَساهُ اللُّه يَوْمَ الْقِيمَهِ شَوباً مِنَ النّارِ
« اگركسي لباس بپوشد كه او را انگشت نما سازد خداوند روز قيامت لباسي آتش بر اندام او ميپوشاند . »
امام خميني (ره) مي فرمايد :
« بنابراين احتياط واجب بايد انسان از پوشيدن لباس شهرت كه پارچه يا رنگ يا دوخت آن براي كسي كه مي خواهد آن را بپوشد معمول نيست ولي اگر با آن لباسي نماز بخواند اشكالي ندارد . »
2. « پوشش زنان »
بر زن واجب است بدن و زينت خود را از نامحرم بپوشاند . از صورت و دست ها كه به طور طبيعي نمايان است و شامل گردي صورت و دست ها تا مچ مي شود . به زنان باايمان بگو : « ديدگان خود را [از هر نامحرمي] فرو بندند و پاكدامني ورزند و زيورهاي خود را آشكار نگردانند ، مگر آنچه كه [طبعاً] از آن پيداست و بايد روسري خود را بر گردن خويش [فرو] اندازند و زيورهايشان را جز براي شوهرانشان و پدرانشان يا پدرشوهرانشان يا پسرانشان يا پسرشوهرانشان يا برادرشان يا پسر برادرانشان يا پسر خواهرانشان يا زنان [هم كيش] خود يا كنيزانشان يا خدمتكاران مرد كه [از زن] بي نيازند يا كودكي كه بر عورت هاي زنان وقف حاصل نكرده اند آشكار نكنند و پاي خود را [به گونه اي به زمين] نكوبند تا آنچه از زينتشان نهفته مي دارند معلوم گردد . »
مفاد آيۀ شريفه درخصوص پوشش آن است كه زنان بايد بدن و زينت هاي خود را از ديد نامحرمان بپوشانند و در مورد تحريك و جلب توجه آنان برنيايند . در اين آيۀ لزوم پوشش دو مورد استثناء شده است : يكي با جملۀ « الا ما ظهر منها » كه نسبت به عموم مردان امت و ديگري با جملۀ « الا لبعولتهن ... » كه نداشتن پوشش زن را بر زن نسبت به افراد خاصي تجويز مي كند . زينت مطرح در آيه ، هم شامل زيورآلات جدا از بدن مي شود مانند طلا و جواهرات و هم آرايش هاي متصل به بدن از قبيل سرمه و خضاب منظور از « ما ظهر منها » بنا بر مشهور ، گردي صورت و دست ها تا مچ است .
در دومين استثناء ، اشخاص معيني نام برده شده و از حرمت آشكار كردن زينت ها استثناء شده اند . اين افراد عبارتند از : شوهر ، پدر ، پدرشوهر ، پسر ، پسرشوهر ، برادر ، پسربرادر ، پسرخواهر ، زن مسلمان ، مملوك ، خدمتكار و مردي كه نياز به زن ندارد و كودك غير مميز ضمناً افراد ديگري همچون پدربزرگ ، با پدر بزرگ شوهر را مي توان مشمول حكم آيه دانست . از سوي ديگر ، از آنجا كه آيۀ شريفه پسر برادر و پسر خواهر را - كه زن نسبت به آنها عمو وخاله به شمار مي رود - محرم دارند ، به دست مي آيد كه عمو ودايي هم از محارم زن هستند . اين حكم شامل عمو و دايي پدر نيز مي شود . برخي ديگر از مردان كه با ازدواج بر زن محرم مي شوند عبارتند از : شوهر مادر (ناپدري) و شوهر دختر « داماد » . البته علاوه بر محارم نسبي و سببي ممكن است افراد ديگر به سبيب شيرخوردن بر زن محرم گردند كه به اين گروه « محارم رضاعي » مي گويند . مانند دختري كه در كودكي با شرايطي از زني شير خورده است . اين دختر وقتي به سن بلوغ برسد بر شوهر و فرزندان زن محرم است .
سؤال زن : نسبت به محارم خود تا چه اندازه مي تواند پوشش نداشته باشد ؟
جواب : روايات و فتواها در اين باره مختلف است و هركس بايد طبق فتواي مرجع تقليد خود عمل كند . مفاد برخي روايات و نيز فتواي مراجع معاصر از جمله امام خميني احتياط در پوشيدن از ناف تا زانو از محارم غيرشوهر است .
« حجاب برتر »
آنچه ذكر شد مربوط به كميت و مقدار واجب حجاب بر زنان است ، امّا ديدگاه اسلام دربارۀ كيفيت حجاب از حيث رنگ ، نوع دوخت ، مدل و مانند آن - آنگونه كه درخور يك زن مسلمان پيرو فاطمه و حافظ و حريم عفاف وي باشد - بحث ديگري است كه لازم است بدان اشاره كنيم . ابتدا بايد توجه داشت كه فلسفۀ تشريع حجاب براي زن ، حفظ عفت ، متانت و شخصيت و در يك كلمه « مصونيت » او است ، نه محدود ساختن و پرده نشين كردن وي . در ميان دژ مستحكم حجاب ، عفت زن محفوظ و شخصيت وي از تيرهاي هوس به دور مي ماند ، ضمن آنكه پوشيدگي زن موجب مي گردد وي محو جلوه گيري و زيبايي خويش نگردد ، بلكه به ژرفاي ارزش هاي والاي به وديعت نهاده شده در وجود خود از سوي آفرينندۀ توانا بينديشيد و چون خديجۀ كبري و فاطمۀ زهرا و مريم عذرا سر بر آسمان افتخاراتي برتر از چهره و زلف ظاهري خويش بنهد . پوشش برتر براي زن پوششي است كه هم حيا و عفت او را در سطح جامعه حفظ كند و هم زمينه و وسيله اي براي تقرب وي به خدا و دوري از صفات رذيله عجيب و رؤيا و تزيين و تفاخر گردد . پوشش كه در شرايط كنوني جامعۀ اسلامي از چنين ويژگي هايي برخوردار است و كمترين خودنمايي و تحريك را دارد ، چادر است . چادر نشانۀ ملي و در ميان انواع پوشش ها ، حجاب برتر به شمار مي رود ؛ چنانكه در كلمات بزرگان دين نيز از آن با همين ويژگي ياد شده است . گرچه پوشيدن لباس بلند و گشاد با طرح و رنگ ساده - كه امروزه به مانتو معروف است - در صورتيكه دستها را تا مچ و پاها را تا ساق بپوشاند براي حجاب زن كفايت مي كند ، اما حجاب برتر پوشانندۀ حجم اعضاي بدن نيز خواهد بود و پوشيدن شلوار و نيز كفش بي صدا همراه با چادر ، حجاب زن را تكميل و به از بين بردن زمينۀ هر نوع طمع ورزي نامحرمان و آلودگي به گناه كمك مي كند .
دربارۀ برترين شلوار و نپوشيدن كفش صدادار به اين دو سخن پيامبرتوجه كنيد : « " خدايا زنان شلوارپوش را بيامرز. " پيامبر سه باراين جمله را تكراركردند . اي مردم شلوار بپوشيد كه شلوارپوشاننده ترين جامۀ شماست و زنان خود را هنگام بيرون آمدن منزل ، با شلوار حفظ كنيد . » پيامبر اكرم زنان را از پوشيدن زيور آلات صدا دار ، نهي كرده است .
« پوشش هاي ممنوع براي زن »
پوشيدن لباس نازك و بدن نما و نيز لباس ويژۀ مردان ، همچون لباس شهرت كه باعث جلوه نمايي زن گردد و او را در انظار انگشت نما كند و نيز استفاده از لباس بيگانه در جهت تبليغ و اشاعۀ فرهنگ كند ، براي زن ممنوع است . به اين روايات توجه كنيد :
روزي پيامبر به يكي از صحابه پيراهني زنانه بخشيد و چون نازك بود به او توصيه كرد به همسرت دستور بده زير آن لباس ديگري بپوشد تا بدنش از زير آن نمايان نگردد . پيامبر چند گروه را از جمله زناني كه خود را شبيه مردان سازند لعنت كرد . در روايتي رسول خدا دو گروه دوزخي را كه در آينده در جامعۀ اسلامي پديد مي آيند معرفي مي كند . ايشان دربارۀ گروه دوم مي فرمايد : « زماني كه پوشش دارند امّا برهنه اند ، كجراهه ميروند ، ديگران نيزبه كجروي تشويق ميكنند . گيسوانشان همچون كوهان شترخراساني برآمده و مشخص است . [اين زنان] به بهشت وارد نخواهند شد و بوي آن را استشمام نخواهندكرد . »
در اين روايات چند نكته نهفته است :
1. برخي زنان در عين داشتن پوشش، برهنه اند ؛ بدين جهت كه يا پوشش آنان كامل نيست ، يا نازك است و يا آنقدر چسبان ، كوتاه و جلف است كه برجستگيهاي بدنشان كاملاً پيدا است .
2. اينان علاوه بر پوشش نامناسب ، منشأ بروز حركات نامناسب هم هستند . اشاره به اين خصوصيت دارد كه آنان با كرشمه راه مي روند و دل مردان را مي ربايند يا روسري و مقنعۀ خود را كج و تا نيمه بر سر مي نهند يا با آرايش و زيور بيرون مي آيند و خود را به نمايش مي گذارند .
3. آنان علاوه بر منحرف بودن خود از خط عفاف ، سعي در انحراف و همسو كردن ديگران با خود دارند . تعبير « هميلات » اشاره به اين است كه آنان به ديگران نيز مي آموزند كه همچون آنان رفتار كرده ، از ايشان الگو بگيرند .
4. اينان موهاي خود را به گونه اي آراسته و در پشت سر جمع مي كنند كه همچون كوهان شتر برجستگي آن از زير مقنعه و روسري نمايان است .
« پوشش و حجاب زن در ادبيات فارسي »
« سعدي »
« رويي كه روز شبنم گر بكشد نقاب پرتو دهد چنانكه شب تيره اختري
حيف باشد بر چنان تن پيرهن ظالم باشد بر چنان صورت نقاب
گر تو پري چهره نپوشي نقاب تو به صوفي به زيان آور
دوست دارم كه بپوشي رخ همچون قمرت تا چو خورشيد نبينند به هر بام و درت
بارها گفته اند اين روي به هر كس منماي تا ؟ نكند ديده هر بي بصيرت
ماه رخسار نپوشي تربت يغمايي تا دل خلقي از اين شهر به يغما نرود »
« ناصر خسرو »
« زير سخن است عقل پنهان عقل است عروس و قول است چادر
داناي سخن نكو كند باز از روي عروس عقل معجز
تو روي عروس خويش بنماي اي گشته جهان و خوانده دفتر
تا تو نيايي ننمايند هيچ دختر كان رويكهاتي از حجاب »
« برگي از شريعت »
1. اگر شوهر از زن خود بخواهد كه برايش آرايش كند ، آيا اطاعت او در اين زمينه هم واجب است ؟
همۀ مراجع ، اگر شوهر درخواست كند اطاعت او در اين زمينه واجب است .
2. بيرون بودن مقنعه و روسري از زير چادر چه حكمي دارد ؟
همۀ مراجع : اگر باعث جلب توجه نامحرم و مفسده نشود اشكال ندارد ولي پوشاندن مو واجب است .
3. پوشش بدن براي زنان بايد چگونه باشد ؟
همۀ مراجع : زن بايد تمام بدن و موي خود را در برابر نامحرم بپوشاند .
آيت الله صافي : زن بايد تمام بدن و موي خود را در برابر نامحرم بپوشاند و بنابراحتياط واجب بايد دست و صورت را نيز بپوشاند .
4. پوشش لباس هاي تنگ و تحريك كننده كه برجستگي هاي بدن در آن پيداست ، چه حكمي دارد ؟
همۀ مراجع : پوشيدن اين نوع لباسها درفرض مذكور جايز نيست و بايد آنان را با چادر يا مانتوي مناسب و گشاد بپوشد .
5. زيورآلات زن اگر در معرض ديد نامحرم باشد ، چه حكمي دارد ؟
آيات عظام امام بهجت صافي خامنه اي ، فاضل و وحيد : بايد از ديد مرد نامحرم پوشانده شود .
آيات عظام مكارم و نوري : پوشاندن زيورآلات پنهاني از ديد نامحرم واجب است ولي پوشاندن حلقۀ ازدواج و انگشتر واجب نيست .
آيت الله سيستاني : پوشاندن گردنبند از ديد نامحرم واجب است ولي پوشاندن النگو ، دستبند ، حلقۀ ازدواج و انگشتر واجب نيست .
آيت الله تبريزي : پوشاندن زيورآلات پنهاني از ديد نامحرم واجب است ولي پوشاندن انگشتري كه پيش زنان بزرگسال يا كمي پايينتر متعارف است واجب نيست .
6. چادر بهتر است يا مانتو ؟
همۀ مراجع : براي زن كافي است كه حجاب كامل را با هر لباس مناسبي در برابر مرد نامحرم رعايت كند . ولي بي شك چادر به عنوان حجاب برتر از ارزش والايي برخوردار است .
7. نگاه هاي ممنوع و حرام كدام است ؟
- نگاه به چهرۀ آرايش كردۀ زن
- نگاه به زيورآلات زن
- نگاه به عكس بي حجاب زن آشنا
- نگاه باريبه ( ترس افتادن به حرام )
- نگاه به بدن مرد نامحرم ( به جز صورت و دست ها )
- نگاه به تمام بدن زن نامحرم ( به جز صورت و دست ها تا مچ )
- نگاه هوس آلود ( هر چند به صورت و دست ها و يا به بدن نجس )
هر وقت گفتم حجاب و عفت ...
حجاب براي زن به معناي ذلت نيست ؛ بلكه به معناي عصمت و حفظ زن است و نه فقط عصمت و حفظ زن بلكه ، عصمت و حفظ زن و مدد هر دوست . حجاب به معني چادر نيست ؛ امّا چادر در نزد ما ايراني ها كه زن هاي ما از قديم داشتند ، بهترين نوع حجاب است ؛ بدون چادر هم حجاب ممكن است . حجاب به معناي پوشيدن سالم [است] ، نه پوشيدني كه از نپوشيدن بدتر است .
به تعبير روايات پوشيبدۀ عريان كه در عين پوشيدگي ، مثل انسان برهنه و عريان است آن پوشيدني به درد نمي خورد ؛ حجاب نيست ، پوشيدن سالم كه سر و گردن و بدن و تمام سر تا پاي بدن زن را پوشانده باشد ؛ البته صورت و دو دست را بسياري فقها مستثنا مي دانند ؛ البته در مواردي كه صورت بدون آرايش و ساده باشد ؛ اين هم معناي حجاب است . البته زن هاي ايراني ، روش چادر را پيدا كردند كه بسيار هم روش خوبي است . هم زيباست و هم منافي با زيبايي زن نيست و هم حجاب حافظۀ كامل است . نه هر حجاب را چه به شكل ايراني ، چه به شكل عربي ، چه به شكل كشورهاي ديگر كه در هريك از كشورهاي اسلامي زنها يك جور حجاب خدا را حفظ مي كنند . هرجوري كه حجاب حفظ بشود . اين نظ اسلام ، تأمين شده است . اين ، يكي از پيش گيري هاي اسلام است .
« چادر حجاب برتر »
بهترين گزينۀ حجاب اسلامي در عصر حاضر كه در قرآن و سيرۀ زنان اهل بيت به ويژه فاطمه زهرا ريشه دارد چادر است . چادر بيش از هر لباسي حجم و حركت بدن را مي پوشاند و بزرگواري و فروتني زن را در برابر احكام اسلام و ارزش هاي اخلاقي آشكار مي سازد . چادر بيش ترين بار فرهنگي حيا و عفاف را با خود به همراه دارد و بيش از هر پوششي دست رد بر سينۀ نامحرم مي زند درحاليكه پوشش هايي مانند مانتو اين ويژگي را بصورت كامل ندارد زيرا وقار و معنويتي كه در چادر مخصوصاً چادر مشكي هست در مانتو نيست .
چادر مشكي ، نگاه شكن است مرز بين رنگها ، رنگ هاي تيره و مشكي . در تأمين حجاب حداكثري بانوان در بيرون منزل ، مؤثر هستند . علاوه بر اين ، رنگ مشكي پوشانندۀ رنگ هاي ديگر است و زير آن ، هر لباس رنگي ديگري را كه باشد ، مي پوشاند . ضرب المثل معروف « بالاتر از سياهي رنگي نيست » اشاره به همين واقعيت است كه رنگ سياه ، بدترين رنگهاست و تمام رنگهاي ديگر ، در مقابل آن رنگ مي بازند .
« تاريخچۀ حجاب در اقوام و اديان »
دورۀ اشكانيان : در اين دوره نيز همانند گذشته حجاب زنان ايراني كامل بوده است . در اينباره چنين مي خوانيم :
لباس زنان اشكاني پيراهني بلند تا روي زمين ، گشاد ، پرچين ، آستين دار و يقه راست بوده است . پيراهن ديگري نيز داشته اند كه روي اوّلي مي 1وشيدند و قد اين يكي نسبت به اوّلي كوتاه و ضمناً يقه باز بوده است . روي اين دو پيراهن چادري سر مي كردند .
در جاي ديگر آمده است : « چادر زنان اشكاني به رنگ هاي شاد و ارغواني و يا سفيد بوده است . گوشۀ چادر در زير يك تختۀ فلزي بيضي منقوش با دكمه كه به وسيلۀ زنجيري به گردن افكنده شده بند است . اين چادر به نحوي روي سر مي افتاد كه عمامه نوعي كلاه زنانه را در قسمت عقب و پهلوها مي پوشانيده است . »
در كتاب « دپارتيلان » نيز آمده است : « زنان عهد اشكاني قبايي تا زانو برتن مي كردند با شنلي كه برافكنده مي شود و نيز نقابي داشتند كه معمولاً به پس سر مي آويختند . »
« حجاب در قرآن »
حجاب براي زنان از ضروريات اسلام است . واجب بودن حجاب از نظر قرآن ، سيره و سنت پيامبر (ص) و امامان معصوم (ع) و نيز به حكم عقل و اجماع رأي فقها و علماي اسلام امري ثابت است . واژۀ حجاب هفت بار در قرآن كريم آمده است و معناي كلمه در اين هفت مورد چيزي است كه از هرجهت مانع ديده شدن چيز ديگر شود . در قرآن كريم حدود چهار آيه به واجب بودن حجاب دلالت دارد . اما در مورد حفظ عفت و پاسداري از حريم آن ، بيش از ده آيه در قرآن وجود دارد . آياتي كه بر وجوب حجاب براي زنان دلالت دارند عبارتند از : آيۀ 31 سورۀ نور و آيات 59 ، 23 و 33 سورۀ احزاب كه به هركدام اشارۀ اجمالي مي نماييم .
« پوشش و حجاب زن در ادبيات فارسي »
« فردوسي »
در شاهنامه واژۀ پوشيده روي و پوشيده به معني زن به كار مي رود .
« ز پوشيده رويان يكي شهرناز دگر پاك دامن به نام ارنواز
سه پوشيده رخ را سر ديهيم جوي سزا سزاواراي گفت و گوي
بشد با پرستدگان مادرش گرفتند پوشيدگان در برش »
« دانشگاه هاي بزرگ جهان »
« گرين ويل شمالي اآمريكا »
طبق اعلام اين دانشگاه در سال 2008 - 2007 موارد ذيل استانداردهايي است كه در دانشگاه « گرين ويل شمالي » به كار گرفته مي شود و قاطعانه اعمال خواهد شود . همچنين در صورت لزوم ، دانشگاه حق اضافه كردن موارد ديگر را دارد . - پوشش و آرايش دانشجويان بايد تميز و مرتب باشد و هيچ نوع پيراهن و بلوزي كه شكم و ناف را نمايان سازد مجاز نيست و تاپ هاي مدل تنگ و مدل بند اسپاگتي ، تاپ هاي ورزشي با جليقۀ بدون پيراهن مجاز نخواهد بود . كلاه و عينك آفتابي و بيگودي هاي مو در هيچ مكاني نبايد استفاده شود به جز در محيط خوابگاه دانشجويان و باشگاه ها . هيچگونه لباس يا زينت آلاتي كه نشان دهندۀ هرنوع بي حرمتي و كفر گويي يا دربرگيرندۀ عبارت وسوسه انگيز ، تبليغات مشروبات الكلي ، تنباكو ، مواد مخدر يا ديگر عبارت و نمادهاي نامناسب است مجاز نمي باشد . امكان وجود شلوارك وجود دارد به شرط آنكه آنها به صورت مناسب و خوش سليقه استفاده شود .لباسی که به صورت نامناسب اندام را نشان می دهد مجاز نمی باشد . دامن ها باید زیبا ، موقرانه و با اندازۀ مناسب بوده و کوتاه نباشد . رنگ کردن مو مجاز نمی باشد . لباس و پوشش از نوع پیژامه خارج از خوابگاه مجاز نمی باشد . انواع شلوار ، شلوارهای راحتی و شلوارک ها باید تا خط کمر باشند . به دلایل امنیتی لباس ها و شلوارهای بگ مجاز نمی باشند . لباس نباید روی زمین کشیده شود . موارد و اقلام مربوط نامربوط آویزان از لباس از قبیل زنجیر یا دیگر موارد به نظر مناسب نیامده و مجاز نمی باشد . پوشیدن لباس های سبک گوتیک و آرایش کردن مجاز نیست و زینت آلات بدن و صورت به جز گوشواره مجاز نمی باشد . آقایانی که رسماً نمایندۀ دانشگاه می باشد اجازۀ سوراخ کردن گوششان را ندارند .
« چهار سال حجاب ترکیه »
نتایج یک بررسی جدید در ترکیه نشان می دهد در چهار سال اخیر تعداد بانوان باحجاب در این کشور افزایش یافته است . تحقیق جدید که به عنوان دین ، « ییسیته و حجاب در زندگی روزمره » از سوی مؤسسۀ تحقیقاتی « جی . او . ان . دی . ای » ترکیه صورت گرفت نشان می دهد که در چهار سال اخیر تعداد بانوان باحجاب این کشور با هشت درصد افزایش از 2/64 درصد به رقم 4/69 درصد افزایش یافته است . این نظرسنجی در هشتم و نهم سپتامبر سال 2007 میلادی در 268 محله و روستای 176 شهرستان واقع در 41 استان ترکیه اجرا شده است . از روستا دو هزار و 639 زن و از محلات دو هزار و 65 زن و در مجموع 5 هزار و 289 زن در این بررسی شرکت نموده اند . در مقایسۀ این بررسی جدید با نظرسنجی سال 2003 میلادی مشخص می شود که تعداد بانوان بی حجاب با 16 درصد کاهش از 8/35 درصد به 6/3 درصد سیر نزولی داشته است .
7/4 درصد : میانگین افزایش رشد حجاب در میان بانوان ترکیه
4/4 افزایش رشد حجاب در میان تحصیل کردگان دانشگاه
2/6 درصد افزایش رشد حجاب در میان تحصیل کردگان دبیرستان.
1/6درصد افزایش رشد حجاب در میان تحصیل کردگان راهنمایی
9/3 درصد افزایش رشد حجاب در میان تحصیل کردگان ابتدایی .
حجاب در روايات اسلامي
عفت نسبت به زنان مردم : پيامبر اعظم فرمودند : « نسبت به زنان مردم ، عفيف باشيد تا زنان شما عفيف بمانند . »
شيوۀ پوشش : رسول گرامي اسلام « براي زن سزاوار نيست كه هنگام بيرون رفتن از خانه اش لباسش را جمع و فشرده نمايد و به بدنش بچسباند . »
بوي جهنم : پيامبر گرامي اسلام مي فرمايند : « هر زني كه عطر استعمال كند و از منزل خارج شود و بر گروهي از افراد نامحرم عبور كند تا بوي عطر وي را استشمام نمايند چنين زني زناكار است . »
توصيف زنان نزد نامحرمان : رسول اكرم مي فرمودند : « كسي كه زني را براي مردي وصف نمايد و آن مرد به واسطۀ آن وصف ، آلوده به گناه شود از دنيا نمي رود مگر اينكه مورد غضب الهي واقع شود . »
آيا بدحجاب بي دين است ؟!
درتوجيه بي حجابي مي گويند خدا بزرگتر و مهربانتر از آن است كه مثلاً به خاطر چند تارِ مو و ... انسان را مجازات كند . بايد توجه داشت كه اين توصيه را مي توان دربارۀ همۀ دستورات ديني به كار برد . مثلاً بگوييم خدا بزرگتر از آن است كه به خاطر نخواندن چند ركعت نماز ، خوردن چند تكه نان در ماه رمضان ، چند جمله غيبت كردن ، تهمت زدن يا دروغ گفتن ، انسان را مجازات كند . خدا ارحم الراحمين است . آن وقت چه چيزي از دين باقي خواهد ماند و اين درحالي است كه حجاب از جمله دستورات ديني است كه اثرات فقط فردي نيست و ابعاد اجتماعي مهمي دارد .
چادري ها خودشان ... ؟! بعضي مي گويند چادري ها خودشان از همه بدترند . رعايت حجاب فقط با چادر ميسّر نيست بلكه چادر حجاب برتر است . در تمامي اقشار مختلف جامعه ، از جمله پزشكان ، نظاميان و... ازهمه بدترند و هيچكس نبايد ديگر پزشك شود ؟! درقشر افراد بي حجاب هم رفتارهايي ديده مي شود . نكتۀ اساسي و مهم اينجاست كه اسلام ملاك است نه او كه مدعي مسلماني است . اگر فرد چادري به گناه هاي ديگري آلوده است حتماً به خاطر آن گناهان خداوند او را مجازات خواهد كرد ولي بخاطر حجابش به او پاداش خواهد داد .
چرا اسلام حجاب را بر زنان واجب كرده است ؟
زيرا حجاب بهترين حافظ و حصاري كه زن را ازخطر بيگانه حفظ مي كند و زن بي حجاب همچون ميوۀ درختي است كه شاخۀ آن از ديوار با نخ به بيرون آويزان است و هر رهگذري به سوي آن دست درازي ميكند يا مانند گلي است كه هر كس به چيدن آن تمايل دارد . ([1])
پوشيده بودن زن در جامعه نه تنها موجب تقويت بنيان خانواده است بلكه سبب حفظ ارزش زن و جلوگيري از ابتذال و تباهي او نيز مي باشد . حجاب براي زنان مانند صافي است كه گوهر وجودش را از گزند خطرها و آسيب ها در برابر نامحرمان و بيگانگان مصونيت بخشيده و بيمه اش مي نمايد . به جامعه خصوصاً جوان ، آرامش مي بخشد و مانع هرگونه گسترش فساد و گرايش به فحشا مي شود .
عفت و حجاب
حضرت علي (ع) فرمودند : « روزي محضر پيامبر اكرم (ص) بودم . آن حضرت پرسيدند : " چه چيزي براي زنان بهتر از همه چيز است ؟ " هيچ يك از اصحاب نتوانست جواب مورد نظر پيامبر (ص) را بگويد . پس پايان مجلس نزد فاطمه زهرا (س) آمدم و جريان سؤال نبي مكرم اسلام (ص) پدر بزرگوارشان را نقل كردم . فاطمه زهرا (س) گفت : " بهترين چيز براي زنان آن است كه نه مرد نامحرمي آنها را ببيند و نه آنها مرد نامحرمي را ببينند " من نزد پيامبر بازگشتم و پاسخ را گفتم . حضرت فرمود : " اين جواب ازكيست؟ " گفتم : " از دخترتان فاطمه است . " پيامبر (ص) تعجب كردند و گفتند : " فاطمه پارۀ تن من است ([2] ) . زن درّ است و جاي آن در صندوق است . زن بايد در حجاب و چادر حفظ شود و اين احترام و تكريم او است و نه محدوديّت او . " »
امام صادق (ع) از رسول خدا (ص) نقل فرمودند : « اگر زني بخواهد با وضع نامناسب در عروسي ، فواتح بازار ، گردشگاه ها و حتي حمام هاي عمومي برود و شوهرش جلوگيري نكند يا از شوهرش بخواهد لباسهاي نامناسب و نازك براي او تهيه كند و شوهرش چنان نمايد ، خداوند او را با صورت به جهنم مي افكند ([3] ) »
حضرت علي (ع) فرموده اند : « زن بايد بخيل باشد ، چه در خرج كردن پول شوهر و چه نسبت به عفت خود . ([4] ) زنان بايد از نشان دادن بدن خود به غير شوهرش بخل بورزد . »
حضرت امام جعفر صادق (ع) مي فرمايند : « اگر زن عفت داشته باشد به دنيا مي ارزد وگرنه به خاك هم نمي ارزد . »
و در اين رابطه تفاوتي بين مردهاي غريبه با نامحرم هاي فاميل ، مثل برادرشوهر و يا شوهرخواهر وجود ندارد و زن بايد عفت خود را كاملاً حفظ كند تا موجودي ارزشمند در نزد خداوند و مردم به حساب آيد .
روش هاي ترويج حجاب
1. آموزش حجاب در مدارس
2. تشويق
3. فعاليت هاي علمي ، فرهنگي ، هنري
4. ترويج فرهنگ غيرت « يا ايها الذين آمنوا قوا انفسكم و اهليكم و قودها و الحجاره » نگهداري خويش به ترك معاصي و عدم تسليم در برابر شهوات سركش است و نگهداري خانواده به تعليم و تربيت و امر به معروف و نهي از منكر فراهم ساختن محيطي پاك و خالي از هرگونه آلودگي در فضاي خانه و خانواده است . پيامبر اكرم فرموده است : « خداوند بيني هريك از مؤمنين را كه غيرت نمي ورزند به خاك ميمالد . » و نيز مي فرمايد : « غيرت از ايمان است . »
5. نظارت لازم بر رسانه هاي جمعي
6. فعاليت هاي مؤثّر قواي سه گانه
7. تقويت پايه هاي حجاب
8. امر به معروف و نهي از منكر
« پايه هاي حجاب »
1. ايمان به خدا و آخرت : ايمان به خدا و ترس از آخرت از مهمترين پايه هاي حجاب به شمار مي رود . وقتي زن به خداي متعالي و علم و حكمت او ايمان آورد و معتقد گردد احكامي كه براي انسان تشريع كرده است ، بدون نقص و داراي فوايد و آثار مثبتي است و همچنين باور كند كه بي توجهي به احكام خداي تعالي خزلان دنيا و عذاب آخرت را به همراه دارد از حكم الهي حجاب استقبال مي كند .
اميرالمؤمنين (ع) مي فرمايد : « انسان به وسيلۀ ايمان به كارهاي خوب رهنمون مي گردد . »
2. آگهي
3. تقوا : پرهيزكاري يكي ديگر از پايه هاي حجاب است اسلامي است . تقواي آدمي ضامن اجراي احكام خدا است و تا اين پايۀ قوي در قلب خانمي شكل نگيرد ، لباس تقوا در برنخواهد كرد . ايمان بدون تقوا ، انسان را به سر منزل مقصود نخواهد رساند . حضرت المؤمنين (ع) فرمودند : « لا ينفع الايمان بغير تقوي ايمان » بدون تقوا سودي نمي بخشد و در حديث ديگري فرمودند : « شريفي بالاتر از تقوا نيست . »
چکیده
پوششی که از آن در کلمات فقها به « سنت » و در عرف متشرعه به « حجاب » تعبیر می شود ، از نیازهای اساسی زندگی و از نعمت های خداوند به بندگان خویش است . در مقابل ، فرهنگ برهنگی ، رهاورد شیطان دانسته شده است .
- پوشش ، اختصاص به زنان ندارد ، مردان نیز در این زمینه مسئولیت و تکلیف دارند . حد واجب پوشش در مردان در قلمر احکام تکلیفی ، پوشاندن عورت از دید ناظر محترم است و لیکن حفظ عفت عمومی ایجاب می کند مرد به گونه ای در محیط خانه و اجتماع ظاهر شود که روح ایمان و فرهنگ عفاف در دل افراد و سطح جامعه تقویت گردد . و متدیینین و عرف متشرعه آن را منکر و بی حیایی تلقی نکنند .
- پوشش لباس کفر ، لباس ویژۀ زنان و زرباف و حریر و لباس شهرت برای مردان ممنوع اعلام شده است .
- حد واجب پوشش زن در قلمرو احکام تکلیفی ، پوشیدن بدن از نامحرم جز گردی صورت و دست ها تا مچ است . نسبت به محارم غیر از شوهر نیز احتیاط در پوشیدن بدن از ناف تا زانو است .
- از بعد کیفی ، یعنی رنگ ، نوع دوخت ، مدل و مانند آن ، پوشش زن باید به گونه ای باشد که درخور شأن یک زن مسلمان پیرو فاطمه و حافظ حریم عفاف وی باشد و بیمار دلان به وی طمع نکنند . در چنین فضایی است که چادر به عنوان حجاب برتر برای زن مطرح است ، زیرا هم حیا و عفت او را در سطح جامعه حفظ می کند و هم زمینه ای برای تقرب او به خدا می گردد و پوشیدن شلوار و کفش بی صدا همراه چادر ، حجاب زن را تکمیل و زمینۀ هر نوع طمع ورزی نامحرمان هوس باز به وی را منتفی می سازد .
- پوشیدن لباس نازک و بدن نما ، لباس ویژۀ مردان ، همچنین لباس شهرت و لباس بیگانه که موجب تبلیغ فرهنگ کفر می گردد ، برای زن ممنوع است .
فهرست حديث
متن حديث گوينده صفحه
فخير لباس كل زمان لباس اهله امام صادق 5
قل من تشبه بقوم ... امام علي 6
لعنت خدا بر مردي كه لباس زن بپوشد رسول اكرم 6
روزي پيامبر خارج شد در حالي ... امام علي 7
من بس شوبا شهرة ... امام حسين 7
بنابراين احتياط واجب بايد ... امام خميني 7
نسبت به زنان مردم ... پيامبر اعظم 18
هر زماني كه عطر استعمال كند و ... پيامبر گرامي اسلام 18
كسي كه زني را بر مردي وصف نمايد ... رسول اكرم 18
روزي محضر پيامبر اكرم (ص) بودم ... حضرت علي 19
زن بايد بخيل باشد چه در ... حضرت علي 20
اگر زن عفت داشته باشد ... امام صادق 20
لا ينفع الايمان بغير حضرت اميرالمؤمنين 21
شريفي بالاتر از تقوا نيست حضرت اميرالمؤمنين 21
منابع و مآخذ
كتاب نويسنده
حريم عفاف رشيدي ( حسين )
سيماي فاطمۀ زهرا ( عليهاالسلام ) اكبري ( محمدرضا )
حجاب از ديدگاه آيات و روايات رشيدي ( حسين )
مسئلۀ حجاب متفكر شهيد استاد مطهري ( مرتضي )
پرنيان
فهرست آيات قرآن كريم
متن آيه نام سوره شمارۀ آيه صفحه
يا بني آدم قد انزلنا عليكم اعراف 26 3
يا بني آدم لا يفتننكم ... اعراف 27 3
قل للمؤمنين يغضوا مِن ... نور 30 4
فهرست اشعار فارسي
مصراع اوّل اشعار تعداد ابيات نام سراينده صفحه
روي كه روز شبنم گر بكشد نقاب 6 سعدي 10
زير سخن است عقل پنهان 4 ناصرخسرو 10
ز پوشيده رويان يك شهرناز 3 فردوسي
حجاب